Τι είναι τα επινεφρίδια;
Τα επινεφρίδια είναι μέλος του ενδοκρινικού συστήματος και αποτελούν από τους βασικούς ενδοκρινείς αδένες του οργανισμού μας. Ρόλος του είναι να παράγουν ορμόνες απαραίτητες για την καλή λειτουργία του, συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης. Πού βρίσκονται όμως και γιατί ονομάζονται έτσι;
Ουσιαστικά πρόκειται για δύο μικρούς τριγωνικούς αδένες 7-8 γραμμαρίων ο καθένας, που εντοπίζονται ένας πάνω σε κάθε νεφρό, γι’ αυτό άλλωστε ονομάζονται και επινεφρίδια. Παράγουν ορμόνες, που ρυθμίζουν σημαντικές πτυχές του οργανισμού μας, όπως την τριχοφυΐα, την αρτηριακή πίεση, την καρδιακή λειτουργία, την ερωτική διάθεση, το ανοσοποιητικό σύστημα, ακόμα και τον τρόπο που διαχειριζόμαστε το στρες.
Τα επινεφρίδια δομικά, αποτελούνται από 2 μέρη: Ένα εξωτερικό τμήμα που ονομάζεται φλοιός κι ένα εσωτερικό που ονομάζεται μυελός. Ο μυελός, βρίσκεται στον πυρήνα των επινεφριδίων και παράγει αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη. Ο φλοιός, με τη σειρά του, χωρίζεται σε τρία επιμέρους τμήματα ή ζώνες:
- τη σπειροειδή ζώνη
- τη στηλιδωτή ζώνη
- τη δικτυωτή ζώνη
από τις οποίες παράγονται αλατοκορτικοειδή (κυρίως αλδοστερόνη), γλυκοκορτικοειδή (κυρίως κορτιζόλη) και ανδρογόνα.
Συμπτώματα
Καθώς, λοιπόν, τα επινεφρίδια παράγουν τόσο σημαντικές ορμόνες και παίζουν τόσο καθοριστικό ρόλο στην καλή λειτουργία του οργανισμού μας, οι παθήσεις των επινεφριδίων μπορούν να γίνουν εύκολα αντιληπτές από τα συμπτώματά τους.
Συγκεκριμένα, ανάλογα την περίπτωση του ασθενούς, αλλά και τον τύπο της πάθησης που επηρεάζει τα επινεφρίδια, τα συμπτώματα που θα εμφανίσει ο ασθενής μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Υψηλή αρτηριακή πίεση και υπερτασικές κρίσεις
- Υπολειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
- Λιπαρότητα δέρματος και έντονη ακμή
- Μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη και διαβήτη
- Ταχυκαρδία
- Έντονη εφίδρωση
- Πόνο στην κοιλιακή χώρα ή στο στήθος
- Συχνούς πονοκεφάλους
- Έντονο και ανεξήγητο στρες
- Ανησυχία και τρόμο
- Κατάθλιψη
- Ωχρότητα
- Αϋπνία
- Κόπωση
Συχνότερες παθήσεις επινεφριδίων και αντιμετώπιση τους
Επειδή οι παθήσεις που μπορεί να εμφανίσουν τα επινεφρίδια είναι πολλές και διαφορετικού τύπου, ένας εξειδικευμένος ενδοκρινολόγος θα πρέπει να εκτιμήσει την κατάσταση. Ανάλογα την γενικότερη κλινική εικόνα του ασθενούς, αλλά και τη σοβαρότητα της περίπτωσης, θα προτείνει συντηρητική ή χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησης. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που θα επιλεγεί το χειρουργείο, θα πρέπει να κρίνει ο γιατρός αν μπορεί αυτό να γίνει λαπαροσκοπικά ή στην περίπτωση πρωτοπαθούς ή μεταστατικού επινεφριδικού καρκίνου, να γίνει ανοικτή διακοιλιακή επέμβαση.
Οι παθήσεις των επινεφριδίων που χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης, μπορούν να χωριστούν στις ακόλουθες γενικές και επιμέρους κατηγορίες:
- Λειτουργικοί Όγκοι
Πρόκειται για όγκους οι οποίοι παράγουν από μόνοι τους ορμόνες, όπως κάνουν και τα ίδια τα επινεφρίδια, επηρεάζοντας ωστόσο την ομαλή ροή και ποσότητά τους στον οργανισμό. Τέτοιοι μπορεί να είναι:
- Αλδοστερόνωμα, Πρωτοπαθής Υπεραλδοστερονισμός ή Σύνδρομο Conn
- Σύνδρομο Cushing
- Φαιοχρωμοκύττωμα
- Όγκοι υπερπαραγωγής ανδρογόνων – Ανδρογεννητικό Σύνδρομο
- Μη λειτουργικοί όγκοι
Δεν επιφέρουν παραγωγή επιπλέον ορμονών, ωστόσο το μέγεθός τους (4-6 εκατοστά ή πάνω από 6 εκατοστά) καθορίζει τον τύπο της πάθησης, τα συμπτώματα και τη θεραπευτική διαδικασία που θα επιλεχθεί για την αντιμετώπισή τους.
- Πρωτοπαθής επινεφριδική κακοήθεια
Πρόκειται ουσιαστικά για τον καρκίνο των επινεφριδίων, ο οποίος ξεκινάει απευθείας από τα κύτταρα στα επινεφρίδια και θα αναλύσουμε εκτενώς στη συνέχεια.
- Μονήρης απομακρυσμένη μετάσταση
Πρόκειται για καρκίνο επινεφριδίων, ο οποίος δεν ξεκίνησε από τα επινεφρίδια, ωστόσο βρέθηκε σε αυτά ως μετάσταση από κάποιο άλλο όργανο που πάσχει.
Ας δούμε, όμως, στη συνέχεια μερικά βασικά στοιχεία για παθήσεις που σχετίζονται με τα επινεφρίδια.
Τυχαίωμα Επινεφριδίου
Τυχαιώματα θεωρούνται οι όγκοι -καλοήθεις ή κακοήθεις- που εντοπίζονται τυχαία κατά τη διάρκεια μίας άλλης διαγνωστικής εξέτασης. Έτσι και τα τυχαιώματα επινεφριδίου, μπορεί να εντοπιστούν, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια απεικονιστικής εξέτασης στα νεφρά ή την κοιλιά και ο γιατρός σας να προτείνει περαιτέρω εξετάσεις για να προσδιορίσει την παθογένεια τους.
Πρωτοπαθής Υπεραλδοστερονισμός (Σύνδρομο Conn)
Ο πρωτοπαθής αλδοστερονισμός (επίσης γνωστός ως σύνδρομο Conn) είναι μια σπάνια κατάσταση που προκαλείται από υπερπαραγωγή της ορμόνης αλδοστερόνης, η οποία ελέγχει το νάτριο και το κάλιο στο αίμα. Η πάθηση αυτή, ανάλογα την σοβαρότητά της, μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά με φαρμακευτική αγωγή για τον έλεγχο της πίεσης και αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής, όμως όταν περνάμε σε επίπεδο που η παραγωγή της αλδοστερόνης είναι υπερβολική (πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός), τότε απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπισή της.
Σύνδρομο Cushing
Το σύνδρομο Cushing είναι μια ενδοκρινική διαταραχή που προκαλείται από παρατεταμένη έκθεση των ιστών του σώματος σε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης. Αυτό μπορεί να συμβεί από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων, ύπαρξη όγκου στα επινεφρίδια. Η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία, αλλά στην περίπτωση που προκύπτει από όγκο μπορεί να απαιτεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του.
Πρωτοπαθής Καρκίνος Επινεφριδίων
Πρόκειται για έναν κακοήθη όγκο των επινεφριδίων, που ονομάζεται πρωτοπαθής, ακριβώς επειδή ξεκινά από τα επινεφρίδια. Χωρίζεται σε διάφορες υποκατηγορίες, ανάλογα τα κύτταρα των επινεφριδίων από τα οποία προκύπτει και σε αυτές συγκαταλέγεται και το φαιοχρωμοκύττωμα.
Φαιοχρωμοκύττωμα
Πρόκειται για ένα σπάνιο τύπο όγκου των επινεφριδίων, που εμφανίζεται στο μυελό τους, συνήθως σε ηλικίες μεταξύ 30 έως 60 ετών. Παρόλο που συνήθως είναι καλοήθης, σε ένα 10% των περιπτώσεων είναι καρκίνος των επινεφριδίων, εμφανίζεται και στα 2 επινεφρίδια και μπορεί να αποδειχθεί απειλητικός για τη ζωή αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Η ονομασία «φαιοχρωμοκύττωμα» προκύπτει γιατί ο όγκος αυτός παράγεται από μία κατηγορία κυττάρων του μυελού, τα οποία ονομάζονται χρωμόφιλα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τέτοια κύτταρα υπάρχουν, όχι μόνο στα επινεφρίδια, αλλά και σε άλλα πολύ σημαντικά σημεία του οργανισμού, όπως ο τράχηλος, η ουροδόχος κύστη, η σπονδυλική στήλη αλλά και η καρδιά, διευκολύνοντας τις δυνητικά επικίνδυνες μεταστάσεις.
Παραγαγγλίωμα
Εξαιρετικά σπάνιοι όγκοι που εμφανίζονται στα κύτταρα του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) και έχουν πολλά κοινά συμπτώματα με το φαιοχρωμοκύττωμα, με τη διαφορά όμως ότι έχουν μικρότερο μέγεθος, μπορεί να είναι πολλαπλοί και έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι κακοήθεις. Θεωρούνται «ωρολογιακές βόμβες» από την ιατρική κοινότητα, καθώς παράγουν ανεξέλεγκτα νοραδρεναλίνη και μπορεί να προκαλέσουν εγκεφαλικό, έμφραγμα ή και θάνατο.
Ο Διευθυντής Γενικής Χειρουργικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών Ψυχικού δρ. Δημήτρης Ζησιάδης, με υψηλή εξειδίκευση στους ενδοκρινείς αδένες, διαθέτει την πείρα να σας καθοδηγήσει σχετικά με τις παθήσεις των επινεφριδίων και να σας προτείνει την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση της κατάστασης, για ταχύτερη και πιο ομαλή ανάρρωση.
